HAKKI USLU, KARÝKATÜR'Ü ÝRDELEYEN, TOPLUMSAL VE SOSYAL AÇIDAN ÝNCELEYEN, BU KONUDA ARAÞTIRMALARI OLAN BÝR ARKADAÞIMIZ. ÝLETÝÞÝMDEKÝ ROLÜ, POPÜLERLÝÐÝ VE GÜNÜMÜZDEKÝ ÇEÞÝTLÝLÝÐÝYLE GENÝÞ BÝR ARAÞTIRMA OLARAK "KARÝKATÜR" HAKKI USLU'NUN HOMEPAGE'ÝNDE YER ALIYOR..
MÝLLÝ EÐÝTÝM BAKANLIÐI TARAFINDAN YAYIMLANAN "BÝLÝM VE AKLIN AYDINLIÐINDA EÐÝTÝM" DERGÝSÝNÝN "POPÜLER KÜLTÜR ÖZEL SAYISI" ÝÇÝN YAPTIÐI VE ARALARINDA TAN ORAL, ÝZEL ROZENTAL, HÜSEYÝN ÇAKMAK VE OÐUZ GÜREL'ÝN DE BULUNDUÐU ÇÝZERLERE "KARÝKATÜR VE POPÜLER KÜLTÜR SORUÞTURMASI KAPSAMINDA YÖNELTÝLEN SORULARIN YANITLARINI OKUYABÝLÝRSÝNÝZ..

KARÝKATÜRÜN EÐÝTSEL ÝÞLEVÝ

Eðitim, bireyin davranýþlarýnda, yaþantýsýndan yararlanarak olumlu deðiþmele-rin meydana getirilme sürecidir. Bu süreç insan yaþamý boyunca devam eder. Eðitimi örgün ve yaygýn eðitim olarak iki gruba ayýrmak mümkündür. Eðitimin gerçekleþmesinde þüphesiz ki çok çesitli araç ve gereçler kullanýlmaktadýr. Ör-gün ve yaygýn eðitim süreçlerinde kullanýlmasý gereken en önemli araçlardan birisi de karikatürdür.

Karikatürün Eðitim Açýsýndan Önemi Nedir?

Yeterince anlaþýlamamýþ olsa da karikatür sanatý eðitim sürecinde çok önemli bir yere sahiptir. Ýnsaný eleþtirmek, düþündürmek ve güldürmek gibi iþlevleri bu-lunan karikatürün temelinde insan ve toplumun eðitimi yatmaktadýr. Karikatür eleþtiriye dayalý bir sanattýr. Eleþtiri ise düþünmeyi, görmeyi, sorunlarýn ve o-lumsuzluklarýn tesbitini beraberinde getirir. Bu da çözüm yollarýnýn üretilmesi için temel gerekliliktir. Bütün bunlarý mizah yoluyla yapmak ise karikatürün sihirli gücüdür.……………………..

Tan Oral
(Karikatürist, Cumhuriyet Gazetesi)

– Karikatür ve popüler kültür arasýnda ne tür bir iliþkiden söz edilebilir?

– Popüler kültür kavramý içinde yer alabilecek ürünler için, genel olarak þu niteliklerden söz edilebilir;

Etkileri genellikle çok kýsa sürelidir, bu nedenle sürekli tazelenmeleri, tekrarlanmalarý gerekir, derinlik ve kalýcýlýk gibi tehlikeler taþýmazlar.

Sözü karikatüre getirirsek;

Karikatürün en yaygýn tanýmý, çizgi ile mizah yapma sanatý biçiminde olandýr. Frenkçesi de humour-graphique yani çizi-mizah 'týr.

Burada mizah'ýn sözlük karþýlýðý; "Ciddî bir þekil altýnda, nükte" dir. Türkçede mizah yerine "gülmece" sözcüðü kullanýlabiliyor.

Mizah, bir sebebe dayalý ve ona baðlý olarak oluþan bir tepki biçimidir, eleþtireldir, rahatsýz edicidir vb. Güldürür ya da güldürmez, ama birilerinin tadýný kaçýrýr, canýný sýkar.

Kalýcý bir etkisi olabilir.

Mizahýn bu anlamda popüler kültür kavramý içinde yer almasý her zaman mümkün olmayabilir.

Popüler kültürde aranan ise çoðunlukla, eðlenmek, vakit geçirmek, gülmek, güldürmektir. Yani, gülünçlük, komiklik, komedi izlenen yolu oluþturur.

Frenkçesi comique yani gülünç 'tür.

Burada da komik'in sözlük karþýlýðý; "Hoþ, eðlenceli, tuhaf, güldürücü"dür. Türkçede komedi yerine "güldürü" sözcüðü kullanýlabiliyor.

Komiklik sebebe baðlý deðildir, eðlendirmek amacý ile her zaman yapýlabilir. Yüzeyseldir, gülüp geçilir.

Bu iki ayrý kategoride anlatýlanlarý tek bir karikatür sözcüðü altýnda toplamamak gerekir.

– Karikatürü popüler olan ve olmayan ya da popüler karikatür ve sanatsal karikatür þeklinde gruplandýrmak mümkün mü?

– Bu sorunuzun ayrýntýlý karþýlýðý yukarýda var. Zaten bu ayýrým sorunuzda da yapýlmýþ bulunuyor. Kýsaca yanýtý "evet mümkün".

– Günümüzde kitle iletiþim araçlarýnda (özellikle mizah dergileri ve internette) yer alan karikatürlerde kadýn, cinsellik, argo vb. unsur-larýn abartýlarak öne çýkarýlmasý olgusunu nasýl deðerlendiriyorsu-nuz?

-Ýlk yanýtta biraz deðindim. Açayým: Mizah; siyasal, sosyal, düþünsel içerikli eleþtirel bir tutum izler. Sonuçtan çok hoþlananlar olacaðý gibi, mizaha sebep olanlarýn da tadý kaçabilecektir.

Dünyada iletiþim, eleþtiri ve muhalefet yollarý ve olanaklarý sýnýrlý ve kýsýtlý iken, mizah çok iþe yaramýþtýr. Konulan engelleri âdeta by-pas yapýp geçerek o hedefini hep bulmuþtur.

Mizahçýlar ise birer dergide toplanarak, hem etkilerini arttýrmýþlar, hem de kendilerini daha güvencede hissetmiþlerdir. Egemenler de mizahýn sadece kapaðýnda mizah yazan bir derginin içinde yer almasýný yine kendi otoritelerinin güvencesi sayarak daha tahammüllü olagelmiþlerdir.

Günümüz dünyasýnda ise iletiþim ve demokratik muhalefet kanallarýndaki geniþleme sonucu, yukarýda tanýmý yapýlan mizaha duyulan gereksinim de azalmýþ oluyor. Tüm dünyadaki mizah dergileri son yýllarda birer ikiþer yayýnlarýna son verdiler. Geriye çok satan, popüler kültür ürünleri olan komik, güldürü dergileri kaldý.

Ne var ki, bu dergilerde sebebe dayalý olmayan ve durmadan kendini tekrarlayan anlayýþ, zaman içinde etkisini doðal olarak yitiriyor. Yayýncýsý ya da çizeri ihtiyaç duyulan etkiyi sürdürmek için, dozu arttýrmaya, o da yetmezse, dikkat çekeceði için, þiddete, iðrençliðe, argoya ve istismar edilen cinselliðe kadar iþi götürmek zorunda kalýyor.

Bütün bunlar popülerlik adýna ille etki yaratmanýn, dolayýsýyla da çok satmanýn son çareleri oluyor. Bu tür dergilere zaman zaman karþý çýkýlmasý zararlý olduklarý savlarýnýn ileri sürülmesi bu nedenlerle olmalý. Oysa kalýcý etkilerinin ve dolayýsýyla fazlaca zararlarýnýn olduðunu sanmýyorum.

Öte yandan, mizahtaki cinsellik ise, türün devamý adýna arzunun diri tutulmasý, özgür seçim ve özgür red gibi temel haklarýn savunulmasý ve bu konudaki baðnazlýðý kýrmanýn amaçlanmasý gibi nedenlerle vazgeçilmezdir de.

– Yazýlý ve sanal medyanýn sanat karikatürüne ilgisini nasýl deðerlendiriyorsunuz?

– Sorunuzda, yeterli ve gerekli ilginin gösterilmediði gibi bir sav gizli. Evet bu doðru olabilir. Ama acaba gerçekten gerekli midir? Çünkü sanatýn -karikatürün de- kendi mecralarý vardýr, oralarda var olurlar ve oralardan akarlar. Medya sadece sanattan haberler verir, veriyor da zaten.

http://www.hakkiuslu.com/yazi04.php