“DIGITAL KARIKATÜR” KONUSUNU TARTISMAYA AÇIYORUZ…

digital-bant

1. ADAPAZARI ULUSLARARASI KARIKATUR YARISMASI VE “DIGITAL KARIKATUR” UZERINE…

“Digital Karikatür“ konusu zaman zaman gündeme gelmekte ve tartýþma konusu olmakta (sonra da unutulmakta). Ne kadar karþý çýkarsak çýkalým, digital karikatürün bu tartýþmalardan galip çýkacaðýna kesin gözüyle bakabiliriz bence. Uluslararasý yarýþma organizasyonlarý artýk „digital karikatür“ü de yarýþma þartnamelerine alýyor. Kimi organizasyonlar „sadece digital“ düzenleme yapýyor (ki, bunlardan biri de Don Quichotte..) kimi „orjinal imzalý“ olmak kaydýyla „digital“e yeþil ýþýk yakýyor. Þöyle ya da böyle görülüyor ki, gelecekte uluslararasý nitelikte yarýþmalarýn tümünün þartnamesinde „digital karikatür“ bir daha kalkmamak üzere yerini alacak.
„Digital karikatür“ ün yararlarýný (öncelikle yarýþmayý düzenleyen organizatör kurum, sonra da yaratýcýsý açýsýndan) bir sýralayalým isterseniz:

– Yarýþmayý düzenleyen organizatör kurum, kuruluþ açýsýndan daha ekonomik ve pratik olmasý
– Internet aracýlýðýyla daha geniþ kitlelere ulaþabilme olanaðý
– Katýlýmýn daha yüksek olabilme þansýný arttýrmasý
– Katýlýmcý açýsýndan daha ekonomik olmasý
– Katýlýmcýnýn son günde dahi olsa çizebilmesine ve gönderebilmesine olanak tanýmasý
– Katýlýmcýya zengin „teknik“ olanaklar (özellikle Photoshop programýyla çalýþanlara) sunmasý

Modern çaðýn getirdiði teknolojik olanaklarýn sanata yansýmasý kaçýnýlmaz. „Digital karikatür“ün karþýsýnda olanlarýn savunduðu tek þey, karikatürün „orjinal“ özelliðini yitirmesi. Ki buna þiddetle karþýyým ve bu diretmeye anlam veremiyorum. Öncelikle karikatür „beyin“de þekillenir. Sonrasý onun kaðýda veya ekrana dökülmesi ise „teknik“ bir konudur. Tersi bir mantýkla deðerlendirecek olursak, „Serigraf ve çinko baský“ gibi çoðaltýlarak gerçekleþen sanat dallarýný da inkar etmiþ oluruz. Bir karikatürün çiziminde suluboya, yaðlýboya, akrilik, karakalem, ecoline, vs.. teknikle çizilmiþ olmasýnýn; photoshop,paint, illustrator, vs.. gibi teknik programlarla çizilmesinden bir farký yoktur. Aslýnda digital karikatürlerin büyük bölümü önce kaðýt üzerinde karakalem olarak çiziliyor, sonra tarama ucu veya mürekkepli kalemle (veya benzeri kalemlerle) üstünden geçiliyor. Ýþte, bence „orjinal“ olan bu aþamadýr. Bundan sonrasý „teknik“ aþamadýr. Ýster kaðýt üzerinde, ister çalýþmayý scan ederek pc ekranýnda yapýn…
Uluslararasý yarýþmalarýn çoðunda orjinal iþler geri gönderilmez, neden? Çünkü bu da maliyetli bir yüktür organizasyonu yapan kuruluþ açýsýndan. Peki, acaba o gönderilmeyen iþlerin akýbeti konusunu hiç düþündünüz mü? Sanýyormusunuz ki, her orjinal gerekli özen gösterilerek saklanýyor, muhafaza ediliyor? Bir de sürekli yarýþma düzenleyen kurumlarýn gelen onbinlerce karikatürü muhafaza edebilmek için iyi bir donanýmý olmasý gerekir ki, bu olanaða acaba kurumlarýn kaçta kaçý sahip?! Binbir özenle yaptýðýnýz karikatürün, ödül alamasa bile onun nasýl korunduðunu bilememek sizce nasýl bir duygu?
Bence karikatürü bir „yaðlýboya tablo“ gibi görmemek lazým. Karikatürde önemli olan ilk „öz“dür, yani „espri“. Hemen ardýndan gelen „biçim“ yani „çizgi“ ise, onun þekillenmesidir. Aslýnda onun veya diðerinin mi daha önemli olduðu ayrý bir tartýþma konusu ve bence de gereksiz… Bu konuyu bir „ikilem“ olarak ele almaktan ziyade „bütün“ olarak deðerlendirmek daha mantýklý. Bir karikatürün satýlýp satýlmamasý konusuna gelince, yine ayný mantýkla devam edecek olursak, karikatürün çoðaltýlarak (kartpostal veya albüm) daha geniþ kitlelere ulaþabilmesi (tabii burada önceliði internet ortamýnda hizmet veren karikatür sitelerine vermek gerektiðini önemle vurgulamak lazým) „karikatür etiði“ olarak daha yararlý ve amaca uygun deðil midir? Bu soruya yanýt vermeden önce karikatürü bir kez daha irdeleyelim isterseniz. Karikatür’ü, „az ve öz çizgiyle verilmek istenen mesajýn en geniþ kitlelere ulaþabilmesi ve onu yönlendirebilmesi“ gibi karakteristik özelliði olan, ayný zamanda büyük bir misyon yüklenebilen bir sanat olarak ele alýrsak, söylediklerimin anlamý ve algýlanmasý daha bir netleþir düþüncesindeyim.
Gelelim, bu konuyu en son gündeme getiren yarýþmaya.. Geçtiðimiz haftalarda sonuçlanan ve bu yýl birincisi yapýlan Uluslararasý Adapazarý Karikatür Yarýþmasý’nda bu yýl da sizlere yansýmayan bir „digital karikatür“ krizi yaþandý. Yeri gelmiþken, geçtiðimiz yýl, benim de jurisinde bulunduðum Alanya Karikatür Yarýþmasý’ný anýmsamakta yarar var. Orada da benzeri bir tartýþma yaþanmýþ ve oy çokluðuyla „orjinal karikatür“ üzerinde karar kýlýnmýþtý. Sanýrým, seçici kurullarýn „ille de orjinal“ diretmesiyle bu tartýþma daha uzun yýllar sürecek. Bunun çözümü, seçici kurullarý oluþturan çizerlerin, bu düþüncelerini deðiþtirip, organizatör kurum ve kuruluþlarý bu yönde bilgilendirmeleri ve bunu yaymalarýdýr. Artýk bu konuda diretmenin anlamý yok. Dünyanýn en saygýn yarýþmalarý da „digital karikatür“ ü kabul ederek, þartnamelerine eklediler. Kopya karikatür konusu „orjinal“ karikatürlerde de söz konusudur. Bu konu tamamen bireyseldir ve insan istedikten sonra „orjinal veya digital“ bu etik dýþý davranýþta her zaman bulunabilir. Bu konuda bence öncelikle çizerlerin ikna olmasý gerekir. Bir baþka yönlendirme de, (özellikle Karikatürcüler Derneði bünyesinde oluþturulan seçici kurul düzenlemelerinde) „digital“ veya „orjinal“ karikatürü benimseyenlerin oluþumuyla gerçekleþebilir. Yani, seçici kurulunu „orjinal“ karikatürü savunan çizerlerden oluþturup, sonrasýnda „digital“ karikatüre saðlýklý ve olumlu yaklaþmalarýný beklemek anlamsýz bir yaklaþýmdýr.
„Adapazarý 1. Ulusal Karikatür Yarýþmasý“na, þartnamede yer almasa da, „digital karikatürün gönderilebileceði“ konusunda bir yönlendirme yapýlarak, az sayýda da olsa bu teknikle yapýlan karikatürlerin gönderilmesi saðlanmýþtýr. Ancak, deðerlendirme aþamasýnda seçici kurulun, yarýþma þartnamesinde olmayan bir deðerlendirmenin söz konusu olamayacaðý ve bu tür karikatürlerin eleneceði yönünde bir karara varmasýyla son þeklini almýþtýr. Böylelikle, digital olarak yollanan ve emek verilen karikatürler çöpe gitmiþtir. Yurt dýþýndan da digital karikatür yollayan birçok çizer haksýz bir uygulamaya kurban gitmiþtir. Bu noktada, kiþi ve kurumlarý hedef almaktan ziyade, „digital“ e karþý olan zihniyeti artýk deðiþtirmenin gerekliliðini anlatmaya çalýþýyorum. Zira, biliyorum ki, yarýþmanýn juri baþkaný „digital karikatür“ e karþý deðildir. Ancak, görevi gereði bu maddeyi savunmasý son derece etik ve doðrudur. Önerim, bu konunun ikinci yarýþma düzenlenmeden bir kez daha gündeme getirilmesi ve geleceðe yönelik olumlu bir karar olarak þartnameye yansýmasýdýr.
Günümüz Türk Karikatürü bir süzgeçten geçmektedir. Bir kaç arkadaþýn dýþýnda adeta bir „uyku“ sürecine girmiþtir. Son dönemlerde özellikle uluslararasý yarýþmalarda ödül kazanan arkadaþlarýmýzý bir kez daha kutluyorum. Ýnatla bu uykuya itibar etmeyerek, kendilerini karikatüre adamalarý ve inatla bu mücadeleyi sürdürmelerinden en az onlar kadar ben de gurur duymaktayým.
Karikatür konusunda bir baþka sevindirici geliþme de, Karikatürcüler Derneði’nin etkinliklerine hýz vermesi, geçmiþ dönemlere oranla hýzla bir silkinme sürecine girmeleridir. Deðiþik grup ve oluþumlar tarafýndan onca eleþtiri ve yönlendirme sonucunda, bazý geliþmelerin olmasý bir karikatürcü olarak elbette en baþta beni mutlu ediyor. Bu doðrultuda „Anadolu Karikatürcüler Derneði“nin kurulmasýna artýk derneðimizin de sýcak baktýðýný görebilmeyi isterdik, arzu ederdik.
Bazý aðabeylerimizin kýrk yýlda bir de olsa sanal paylaþým ortamlarýnda ortaya çýkýp, birkaç kelime söylemesine yine bazý aðabeylerimizin þaþýrmasý ise, camiamýzýn  içten ve olmasý gereken iliþkilerin henüz hayata geçemediðinin en son örneðidir. Bizler „buna da þükür“ diyelim ve onlarýn yollarýna taþ koymayalým. „Zararýn neresinden dönülse kardýr“ mantýðýyla bazý yanlýþlarý kangrenleþtirmeden, kýsa sürede çözmeye yönelik adýmlar atalým. Ýnanýyorum ki, zaman gelecek „digital karikatür“ konusu da bu inatlaþma ve restleþme süreciroe „kangren“ haline gelecek. Sonuçta bundan „Türk Karikatürü“ zarar görecektir. Bundan da kimsenin þüphesi olmasýn.
Yazýmdaki görüþlere katýlan veya katýlmayan olacaktýr. Amacým, bu tartýþmayý daha geniþ yelpazeye yayýp, gerek „yahoogroups“ gerek „Don Quichotte“ platformlarýnda tartýþarak, „digital karikatür“ konusunu artýk tüm yarýþma þartnamelerine geçirilmesini saðlamaktýr. Lütfen bu konuya önem verelim. Bu konuda yazmak isteyen arkadaþlarýmýzýn yazýlarý Don Quichotte „Bugün“ bölümünde yayýnlanacaktýr. Türk karikatürünün yolunu biraz daha açmak, uluslararasý arenada daha etkin bir konuma gelebilmek için bunu yapmamýz þart. Bu konuya, yahoogroups üyeleri ve Don Quichotte okurlarýndan, çizerlerinden gereken önemi vermelerini özellikle rica ediyorum. Ve son olarak ta bu sorunun çözümlenmesi gereken yerin „Karikatürcüler Derneði“ olduðunu vurgulamak istiyorum. Dernek yönetimi bu konuda artik gecikmiþ olan kararýný almalý ve uygulamaya koymalý. Kabul edelim, etmeyelim, bu tür konularýnýn kesin çözümünün adresi „Karikatürcüler Derneði“dir. Bizlerin yapacaðý þey, konuyu gündeme taþýmak ve o adrese yönlendirmektir. Ondan sonrasý Dernek yönetimine ve insiyatifine kalýyor, ki doðru olan da budur. Bizlerin görevi ve sorumluluðu da bir yere kadar…
Son bir ayrýntý daha; bu yazýmdan "ille de digital karikatür" sonucu çýkarýlmamalý. Orjinal karikatüre karþý olmam mümkün deðil. Ancak her iki tekniðin de kabul edildiði yarýþmalarýn gerekliliðini savunuyorum. Bu yazýnýn uzunluðunun, arada bir tartýþýlan konuyu daha öncelikli ve önemli bir konu haline getirmek olan amacýyla hoþgörünüze sýðýnýyor, çizgi ve mizah dolu günler diliyorum.

Erdoðan Karayel

DÝP NOT: SEVGÝLÝ OÐUZ GÜREL'DEN GELEN MAÝLDE, ADAPAZARI JURÝSÝNÝN GELECEK YIL YAPILACAK YARIÞMA ÞARTNAMESÝNDE "DIGÝTAL" KARÝKATÜRE DE YER VERÝLECEÐÝNÝ ÖÐRENDÝM, ÇOK SEVÝNDÝM. YAZIMDAN ADAPAZARI YARIÞMASININ HEDEF GÖSTERÝLMESÝ ZATEN SÖZ KONUSU DEÐÝL. BU KONUNUN GÜNDEME GELDÝÐÝ SON YARIÞMA OLDUÐUNDAN DOLAYI ÜZERÝNDE DURDUM. AYRICA BELÝRTMEK GEREKÝRSE, HENÜZ BÝRÝNCÝSÝ YAPILAN BÝR YARIÞMA ÝÇÝN KATILIM OLDUKÇA YÜKSEK VE GÖRDÜÐÜMÜZ KADARIYLA ORGANÝZASYON DA BAÞARILI. EMÝNÝM, SENEYE ÇOK DAHA KATILIMI YÜKSEK VE KALÝTELÝ BÝR YARIÞMA OLACAK.  E.K.