KARÝKATÜR SANATINDA BENZERLÝKLER-TAKLÝTLER-ÇALINTILAR ÜZERÝNE…
1990 yýlýndan beridir “Dünya Karikatür Sanatý”ndaki “Benzer-Taklit-Çalýntý Karikatürler” konusunu incelemekte, bu karikatürleri yayýnlamakta ve tartýþmaktayým…
Geçtiðimiz günlerde sonuçlanan “27. Uluslararasý Nasreddin Hoca Karikatür Yarýþmasý”nda büyük ödül kazanan Rus çizer Igor Nikitin’in karikatürü bana göre bir benzerliktir çünkü Igor Nikitin, bazý çizer arkadaþlarýmýn iddia ettiði gibi, her NE kadar DA kendi ülkesinde tanýnmýþ bir çizer olsa bile, uluslararasý karikatür yarýþmalarda adýna ve eserlerine sýkça rastlanmaz… Ben kendi adýma, Igor Nikitin’i ve karikatürünü-karikatürlerini bu günlerde yapýlan benzer-taklit-çalýntý karikatür tartýþmalarý nedeniyle farkettim ve internette yaptýðým araþtýrmalarda Igor Nikitin adýnýn bu çerçevede yoðunlaþtýðýný tesbit ettim…
Igor Nikitin’in “27. Uluslararasý Nasreddin Hoca Karikatür Yarýþmasý”nda kazandýðý büyük ödülün açýklanmasýnýn ardýndan ortaya çýkan karikatürdeki benzer-taklit-çalýntý konusunu tartýþacaðýmýza, bundan sonra taklit ve çalýntý karikatürlerin meydana gelmemesi için, “Don Kiþot Karikatür Komisyonu” öncülüðüyle, uluslararasý karikatür etkinliði düzenleyen güvenilir ve itibarlý örgütlerin katkýlarýyla, neler yapmamýz gerektiðini tartýþýp, karara baðlasak daha iyi etmiþ oluruz… Çünkü, benim yýllardýr derlediðim benzer-taklit-çalýntý karikatürlerden elde ettiðim sonuç þudur ki, ben de dahil, uluslararasý karikatür etkinliklerinde sýkça boy gösteren birçok çizerin benzer karikatürleri mevcuttur… Bu benzerliklerin bilinçli veya bilinçsiz yapýldýðýný iddia etmiyorum, tartýþmýyorum, kimseyi de suçlamýyorum…
“Bu konuda benim böyle bir karikatürüm yoktur, NE ben baþka bir çizerin eserinden, NE de baþka bir çizer benim eserimden benzerlik-taklit-çalýntý yapmýþtýr” diyen bir çizer var ise, lütfen bana ses versin!…
Ýyi anlaþýlmadý düþüncesiyle ve biraz DA tahrik ederek, yukardaki cümleyi aynen tekrar ediyorum: Uluslararasý karikatür etkinliklerinde sýkça boy gösteren birçok çizerin benzer karikatürleri mevcuttur… Bu benzerliklerin bilinçli veya bilinçsiz yapýldýðýný iddia etmiyorum, tartýþmýyorum, kimseyi de suçlamýyorum…
“Bu konuda benim böyle bir karikatürüm yoktur, NE ben baþka bir çizerin eserinden, NE de baþka bir çizer benim eserimden benzerlik-taklit-çalýntý yapmýþtýr” diyen bir çizer var ise, lütfen bana ses versin!…
Benzer-taklit-çalýntý karikatürler konusunda suçlayacak birini arýyorsak, Igor Nikitin’den çok önceleri benzer-taklit-çalýntý karikatürler üreten ve ürettikleriyle ödül kazanan kiþileri suçlamalýyýz… Hatýrlatmak istiyorum ki: Benzer-taklit-çalýntý karikatürün mucidi Alman sözde çizer Peter Kaste’dir… Peter Kaste, yýllarca, (1980-90’lý yýllar) uluslararasý birçok yarýþmalarda ilk üç ödülden birini muhakkak kazanmýþ biriydi… Peter Kaste’nin bu baþarýsýna, çizgi ustalýðýna, bulduðu konulara vs. hayrandýk ve nasýl beceriyor diye gýpta ediyorduk… Bir süre sonra, Avustralyalý çizer dostum Louis Postruzin, Peter Kaste’nin foyasýný meydana çýkarttý…
Peter Kaste, dünyaca ünlü karikatürcülerin ödüllü karikatürlerini araklýyor ve ýþýklý masada büyülterek bire bir kendi çizgisine transfer ediyormuþ… Peter Kaste suçunu inkar etmedi ve bir çizer olmadýðýný söyleyip, bu iþi para kazanmak için yaptýðýný açýkladý….
Tabii, kýsa zamanda uluslararasý yarýþmalardaki itibarý sýfýrlandý ve katýlýmý Kabul edilmedi ve bu piyasadan çekilip gitti…
Bu konuda Louis Postruzin’in Uluslararasý Ankara Karikatür Sempozyumu albümlerinin ilkinde “Büyük Karikatür Soygunu” baþlýklý bir yazýsý mevcuttur… Yine, deðerli dost, Joe Szabo’nun yayýnladýðý dünyaca ünlü karikatür dergisi Witty World’da ve deðiþik birçok yayýnda benzer-taklit-çalýntý karikatür konularýnda belgeler, yazýlar, tartýþmalar mevcuttur… Ýnsan aklý unutkanlýkla ünlü olduðu için hatýrlatalým…
Yakýn bir örnek vermek istiyorum: Yeni Akrep’in (http://yeniakrep.org) 59. sayýsýndaki benzer karikatürlere bir bakýnýz lütfen, ayni yarýþmada (Uluslararasý Krusevac Karikatür ve Mizah Festivali-Sýrbistan) Bulgar ve Sýrp çizerlerin eserleri inanýlmaz… Sanki de biri birinin kopyasý… Ama ben bu karikatürlerin art niyet taþýmadan çizdiklerini ve benzerlikten öte bir þey taþýmadýðýna inanýyorum… Ayný yarýþmaya katýlan farklý ülke çizelerinin benzer karikatür ürettikleri sýradan bir olay haline gelmiþtir… Çalýntý karikatürler dýþýnda, benzer karikatürler üretilmesi bence normal bir olaydýr… Hiçbir karikatürcünün aklý tekil düþünmez… Herhangi bir karikatürcünün düþündüðü bir konuyu baþka bir karikatürcü düþünüp týpa-týp çizebilir… Ve bu benzerlik farklý ülkelerdeki çizerler tarafýndan ayný yarýþmada gerçekleþebilir… Arzu edene bu konuda onlarca belge gönderebilirim…
Þimdi esasa gelelim ve bundan sonra benzer-taklit-çalýntý karikatür konusunda neler yapabileceðimizi tartýþmaya baþlayalým… Ve iþte ilk öneri benden: Uluslararasý karikatür yarýþmasý düzenleyen güvenilir ve itibarlý kurumlar, seçici kurullarýn ödüllendirdiði eserleri “Ödül Aday Adayý” diye bir süre web sitelerinde çizerlerin itiraz denetimine sunsunlar… Yarýþma sonuçlarý bu itiraz süresinden sonra açýklansýn…
Internet denilen günümüzün en geliþmiþ görsel iletiþim imkanýndan yararlanalým artýk!… Aksi taktirde benzer-taklit-çalýntý karikatürler konusu bir-iki gün tartýþýlýp sona erecektir…
Hüseyin Çakmak / Cyprus
* “DON QUICHOTTE KARÝKATÜR KOMÝSYONU” ÜYEMÝZ DEÐERLÝ DOST HÜSEYÝN ÇAKMAK,KONUNUN DIÞINDAKI ÜÇÜNCÜ ÞAHISLARDAN BÝRÝ OLARAK (OLAYIN KAHRAMANLARI IGOR NIKITIN VE MARCO DE ANGELIS OLDUGUNDAN YOLA ÇIKARAK) YILLARIN DENEYÝMÝYLE BELGELERE DE DAYANARAK KÝÞÝSEL TAHMÝNÝNÝ AÇIKLIYOR. ANCAK; NE KADAR GÜÇLÜ TESPÝTLERÝ OLSA DA; SONUÇTA ONUNKÝ DE BÝZLER GÝBÝ “OLASI BÝR YAKLAÞIM..”
KONUNUN TARTIÞILMAYA BAÞLADIÐINDAN BERÝ HEP ÜÇÜNCÜ ÞAHISLAR KONUÞTU YA DA YAZDI.. OLAYIN KAHRAMANLARINDAN SADECE MARCO DE ANGELIS’ÝN GÖRÜÞLERÝNÝ ÖÐRENEBÝLDÝK. O DA “NASREDDÝN HOCA” YARIÞMASINDA ÖDÜL ALAN IGOR NIKITIN’IN KARÝKATÜRÜNÜN KENDÝ ÇALIÞMASINA ÇOK BENZEDÝÐÝNÝ, ANCAK “TAKLÝT” OLMASINI DÜÞÜNMEK BÝLE ÝSTEMEDÝÐÝNÝ BELÝRTÝYOR. TAHMÝNÝM O KÝ, BÜTÜN BU TARTIÞMALARA NOKTAYI KOYACAK TEK KÝÞÝ IGOR NIKITIN’DIR.
HÜSEYÝN’ÝN BELÝRTTÝÐÝ GÝBÝ, BUNDAN SONRA DÜZENLENECEK ULUSLARARASI YARIÞMALARIN JURÝLERÝNE BÜYÜK ÝÞ DÜÞÜYOR. YAZISININ SON PARAGRAFINDA BELÝRTTÝÐÝ SÝSTEMÝN SON DERECE SAÐLIKLI OLDUÐU ÖRNEKLERÝYLE APAÇIK. ZÝRA 2. ULUSLARARASI DON QUICHOTTE KARÝKATÜR YARIÞMAMIZI DA BU SÝSTEMLE GERÇEKLEÞTÝRDÝK. OLDUKÇA DA YARARINI GÖRDÜK. BU KONUDA YÝNE HÜSEYÝN ÇAKMAK VE HÝCABÝ DEMÝRCÝ’DEN BÜYÜK DESTEK ALDIM. “BENZER VEYA TAKLÝT” DÝYEBÝLECEÐÝMÝZ EN AZ 20 KARÝKATÜR BU YÖNTEMLE ÖN ELEMEDEN ÖNCE DÝSKALÝFÝYE OLDU. BÝLDÝÐÝNÝZ GÝBÝ, ÖDÜLLER BELÝRLENDÝKTEN HEMEN SONRA DA, PAVEL KUCZYNSKI KURAL HATASI YAPTIÐINI BELÝRTEREK KENDÝ KENDÝNÝ DÝSKALÝFÝYE ETTÝ. BU NOKTADA BENCE BAÞKALARINA “ÖRNEK BÝR DAVRANIÞ” TA SERGÝLEMÝÞ OLDU.
BÝR SANATÇI ÝÇÝN ETÝK ÖNCELÝK “DÜRÜST YARATICILIKTIR.” KAZANILAN ÖDÜLÜN ÞU VEYA BU KADAR OLMASINDAN ZÝYADE, ÇÝZERÝN TAMAMEN KENDÝNE ÖZGÜ ESPRÝ VE ÇÝZGÝSÝYLE YARIÞMAYA KATILIMI BENCE ALACAÐI ÖDÜLDEN ÇOK DAHA ANLAMLI VE KUTSALDIR…
ERDOÐAN KARAYEL